Δευτέρα 12 Δεκεμβρίου 2011

Το χρονικό του Σέλλα




















Ο χείμαρρος Σέλλας ή όπως συχνά αποκαλείται ποταμός Ράδος ή Μπεντένι (Μπεδένι) είναι ο κύριος χείμαρρος της κεντρικής Αργολίδας μήκους περίπου 20 χιλιομέτρων δυτικά του οικισμού Τραχειάς του νομού Αργολίδας που διασχίζει το φαράγγι του Μπεντενιού καθ' όλη τη διάρκεια του χειμώνα, αρκετές χρονιές δε έως τον μήνα Ιούνιο και εκβάλλει στον Αργολικό Κόλπο στην πεδιάδα των Ιρίων. Έχει συλλεκτική λεκάνη ομβρίων το οροπέδιο της Τραχειάς και όλο τον περιβάλλοντα σε αυτήν ορεινό όγκο, πηγάζει από το όρος Ορθολίθι και τον οικισμό Χώρα (Χώριζα), πολύ κοντά στους οικισμούς Ράδο και Καρατζά καθώς και από το ακατοίκητο πια χωριό Μπεντένι (από το “Beden”, ουσιαστικό της Τουρκικής και σημαίνει «έπαλξις») που είναι χτισμένο στα πόδια της ομώνυμης ακρόπολης και μετα-φερμένο πλέον στον οικισμό Αγία Ελένη ή Μπάφι [1], [2]. Στη θέση Τριπόταμα (ή Ποταμιά) στον χείμαρρο συμβάλλουν δύο μεγάλα ρέματα που πηγάζουν από το όρος Δίδυμο την περιοχή της Πελεής και το Μεγαλοβούνι στην Τραχειά.
Όμως τι σημαίνει Σέλλας; Μήπως συνδέεται με τους Σελλούς; Οι Σελλοί ή Ελλοί ήταν οι κάτοικοι της αρχαίας Ελλοπίας, χώρα της Ηπείρου στις πεδινές περιοχές της Δωδώνης και του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων. Στην Ιλιάδα οι Σελλοί αναφέρονται οι ερμηνευτές –«υποφήται»– των εντολών του Δία, θεού της Δωδώνης και των Πελασγών, ο οποίος βασίλευε στη «δυσχείμερον» Δωδώνη. Τους χαρακτηρίζει μάλιστα «ανιπτόποδες χαμαιεύναι » ή όπως μεταφράζουν οι Ν. Καζαντζάκης και Ι. Κακριδής «...χαμοκοιτάμενοι , ανιφτόποδες ζουν οι Σελλοί , οι δικοί σου προφήτες...», ή όπως ερμηνεύει ο Αλ. Πάλλης το στίχο του ομήρου «...οι Σελλοί, οι λερόποδοι χαμόστρωτοί σου μάντεις...».
Ο Όμηρος περιγράφει τον Αχιλλέα να προσεύχεται στον Δωδώνιο Δία σαν τον αρχέγονο Θεό: «Ζευ άνα, Δωδωναίε, Πελασγικέ, τηλόθι ναίων, Δωδώνης μεδέων δνσχειμέρον άμφί δέ Σελλοί σοϊ ναίουσ'ύποφήται άνιπτόποδες χαμαιεϋναι» που μεταφράζεται: «Δία βασιλιά, Δωδωναίε (Άρχοντα της Δωδώνης), Πελασγικέ, που κάθεσαι μακριά και προστατεύεις τη Δωδώνη με το βαρύ χειμώνα, γύρω δε οι Σελλοί κατοικούν, οι ερμηνευτές των χρησμών σου, που κοιμούνται κατά γης και έχουν άνιπτα πόδια» [3].
Ο Πτολεμαίος αποκαλεί την Ήπειρο αρχέγονη Ελλάδα [4] και ο Αριστοτέλης αναφέρει για την ίδια περιοχή ότι ένας αρχαίος κατακλυσμός ήταν πολύ άγριος «στην αρχαία Ελλάδα, μεταξύ της Δωδώνης και του Αχελώου ποταμού [...], τη γη που κατείχαν οι Σελλοί και οι Γραικοί, που αργότερα θα γίνονταν γνωστοί ως Έλληνες», (οι καλούμενοι τότε μεν Γραικοί, νυν δ' Έλληνες) [5]. Η θέση συνεπώς ότι οι Έλληνες ήταν μιά φυλή από την Ήπειρο η οποία μετανάστευσε προς τα νότια στην Φθία της Θεσσαλίας επαληθεύεται. Η επέκταση μίας συγκεκριμένης λατρείας του Δία στη Δωδώνη, μια τάση των Ελλήνων να σχηματίζουν ακόμη μεγαλύτερες κοινότητες και αμφικτιονίες, καθώς και η αυξανόμενη δημοτικότητα της λατρείας των Δελφών, είχε σαν αποτέλεσμα την επέκταση του ονόματος στην υπόλοιπη ελληνική χερσόνησο, αργότερα πέρα από το Αιγαίο πέλαγος, στην Μικρά Ασία και τελικά προς δυσμάς στη Σικελία και τη νότια Ιταλία, οι οποίες ήταν γνωστές με τον όρο Μεγάλη Ελλάδα.

Ο Αριστοτέλης γράφει στα «Μετεωρολογικά» πως οι Σελλοί ήταν κάτοικοι της αρχαίας Ελλάδας, η οποία βρισκόταν στην περιοχή της Δωδώνης και του Αχελώου. Σημειώνει μάλιστα ότι ονομάζονταν και Γραικοί, και αργότερα, στην εποχή του, Έλληνες.
Οι Σελλοί ή Ελλοί, σύμφωνα με τον Κ. Φαλτάιτς ήταν «ομηρική φυλή », η οποία «…εκπεμπομένη εκ της Ηπείρου δια των διόδων της Πίνδου έδοσεν εις το νότιον τμήμα της Βαλκανικής το όνομα Ελλάς και εις τους κατοίκους το όνομα Έλληνες...».
Κατά τον Ευλ. Κουρίλα «...η λέξις έχει σχέση προς το σέλας, και κατά ταύτα Έλληνες (σ.σ. δηλαδή οι Σελλοί η Ελλοί) είναι οι φωτεινοί, οι λαμπροί και ένδοξοι...».
Ο Σ .Ι. Δάκαρης υποστηρίζει πως οι Έλλοπες, οι Ελλοί ή Σελλοί ήταν κλάδος του φύλου των Θεσπρωτών, και «...κατοικούσαν στην πεδιάδα των Ιωαννίνων και της Δωδώνης την αρχαία Ελλοπία...». Συμπληρώνει επίσης ότι «...είναι πολύ πιθανόν πως το όνομα Έλληνες δεν είναι άσχετο με το όνομα Ελλοί». Μάλιστα οι Σελλοί «...κατά μια αρχαιότατη θρησκευτική συνήθεια δεν έπλεναν τα πόδια τους (ανιπτόποδες) και κοιμόνταν καταγής (χαμαιεύναι), για να βρίσκονται διαρκώς σε επαφή με τη γη , απ’ όπου αντλούσαν τη μαντική τους δύναμη, την ικανότητα δηλαδή να εξηγούν τα θεία μηνύματα...», σημειώνει ο Σ. Ι. Δάκαρης .
Ο N. G. L. Hammond επισημαίνει ότι «...Σελλοί ή Ελλοί της Δωδώνης στην Ιλιάδα και η Ελλοπίη του Ησίοδου οφείλουν το όνομά τους – ή έδωσαν το όνομά τους – στον άνω ρου του Αχέροντος, που φθάνει κοντά στη Δωδώνη και το όνομα αυτό Σελλήεις, έλαβε κατ’ επέκταση όλος ο ρους του ποταμού...».
Τέλος ας σημειωθεί πως σύμφωνα με τις θεσσαλικές παραδόσεις, μυθικός πρόγονος των Ελλών ή Σελλών ήταν ο γιος του Θεσσαλού, ο δρυμοτόμος Ελλός, ο οποίος επιχείρησε να κόψει τη φηγό, την ιερή βαλανιδιά της αρχαία Δωδώνης. Τον απέτρεψε ένα περιστέρι μιλώντας του με ανθρώπινη λαλιά, και ο Ελλός έγινε ο πρώτος ιερέας του Δία.
  1. http://www.koutouzis.gr
  2. http://argolikivivliothiki.gr/author/alphalinenet/, Ιερά Μονή Αγίου Δημητρίου Αυγού Αργολίδας.
  3. Όμηρος, "Ιλιάδα, ραψωδία Π, 233-235.
  4. Κλαύδιος Πτολεμαίος, "Γεωγραφικά", 3, 15.
  5. Αριστοτέλης, "Μετεωρολογικά, Α, 352b".